Phải đổi mới cơ chế và quản lý vận tải (Báo SGGP)

Không hiểu sao lại cắt bớt một số chuyến xe buýt?

TS Phạm Xuân Mai, Trường Đại học Bách khoa TPHCM, đã bắt đầu bài phát biểu bằng một câu hỏi (có lẽ là cho Sở GTCC vì thời gian qua họ đã cắt bớt hơn 200 chuyến xe buýt) như vậy. TS cho rằng, chính vì hệ thống vận tải công cộng của TP mới đáp ứng được khoảng 5% nhu cầu đi lại của người dân nên ách tắc giao thông mới xảy ra. Bây giờ cắt bớt, thu hẹp tuyến xe buýt thì khả năng phục vụ chắc chắn sẽ giảm đi và như vậy, ùn tắc giao thông sẽ nặng nề hơn.

TS Nguyễn Thị Bích Hằng, Trường Đại học Giao thông Vận tải-cơ sở 2 tại TPHCM, thẳng thắn nói: Không nên nhìn vào hiện tượng “tại các điểm ùn tắc giao thông có quá nhiều xe buýt” mà “kết tội” xe buýt là nguyên nhân quan trọng gây ra tình trạng này.

Kỹ sư Phan Phùng Sanh, Phó Chủ tịch Thường trực Hội Xây dựng TPHCM, mạnh mẽ nói với Phó ban Kinh tế Ngân sách HĐND TPHCM Huỳnh Công Hùng, có mặt tại hội thảo: “Những gì còn bất cập thì điều chỉnh nhưng không nên bóp chết xe buýt. Vận tải công cộng là phương thức vận tải tối ưu để hạn chế tai nạn giao thông, ô nhiễm môi trường”.

Không khí hội thảo đã trở nên sôi động hơn khi ông Hùng cũng ủng hộ quan điểm ấy. TS Hằng còn nhấn mạnh: Kinh doanh vận tải hành khách công cộng không bao giờ có lãi. Hầu hết các quốc gia trên thế giới đều tài trợ cho hoạt động này.

Gần 10 bài phát biểu tại hội thảo đã bắt đầu bằng những quan điểm “bảo vệ” xe buýt như thế. Điều này có lẽ có nguyên nhân từ những dư luận cho rằng, xe buýt gây kẹt xe, xe buýt “ngậm mãi bầu sữa ngân sách”… Chính Thạc sĩ Phạm Quốc Tài, Phó Tổng giám đốc SAMCO với tư cách là một trong những đơn vị vận tải xe buýt lớn của TP trong hội thảo, đã tâm sự: “Rất đau khổ khi bị cho là kẻ ăn bám”. Ông Tài còn dự báo “nếu cứ đối xử với xe buýt như thế thì e rằng hoạt động vận tải công cộng năm 2008 sẽ đi xuống”.

Xe buýt phát triển bền vững-cách nào?

Phát triển xe buýt là điều cần làm nhưng phải có sự điều chỉnh lại, là nội dung thứ hai được các đại biểu tán thành cao. TS Bích Hằng đề nghị: Phải giải tỏa sự tập trung quá cao các tuyến xe buýt vào một đầu mối (khu vực trung tâm TP và Chợ Lớn) vì điều này dễ dẫn đến trùng lắp tuyến.

Phát triển mạng lưới xe buýt nên hướng đến các khu đô thị, dân cư mới. Các tuyến quá dài phải được điều chỉnh lại theo hướng làm ngắn để người dân đi lại thuận tiện hơn. TS Hằng nói thêm: Đấu thầu luồng tuyến xe buýt cũng là một cách để nâng cao chất lượng phục vụ hành khách và giảm trợ giá. Bà cũng gợi ý rằng các đơn vị vận tải “nên liên kết lại, tập trung hành khách và giảm trợ giá. Bà cũng gợi ý rằng các đơn vị vận tải “nên liên kết lại, tập trung sức mạnh để thắng trong đấu thầu và phục vụ hành khách” khi có ý kiến lo ngại, nếu tổ chức đấu thầu thì nhiều HTX xe buýt khó lòng cạnh tranh với những đơn vị vận tải mới ra đời, mạnh hơn về tài chính và nhân lực.

Đại diện các HTX Vận tải có mặt tại hội thảo có vẻ đồng tình với đề xuất này. Được biết, hiện Sở GTCC đã tổ chức đấu thầu thành công 1 tuyến xe buýt và đang chuẩn bị đấu thầu thêm 3 tuyến nữa.

Theo TS Lê Văn Trung, Trường Đại học Bách khoa TPHCM, cần ứng dụng GPS và GIS để quản lý xe buýt. Đây là hệ thống quản lý, truy cập và xử lý các thông tin cần thiết trong việc quản lý. Theo TS Trung, nếu ứng dụng công nghệ này, TP sẽ tiết kiệm được một khoản ngân sách không nhỏ cho việc “nuôi” bộ máy kiểm tra, kiểm soát xe buýt (hiện nay đã lên khoảng 3 tỷ đồng/năm); xử lý ngay được những sự cố xảy ra trên đường.

TS Phạm Xuân Mai và giảng viên Trần Quang Tuyên của Trường Đại học Bách khoa TPHCM thì cùng cho rằng, nên tái cơ cấu lại hệ thống xe buýt. Theo đó, nên phân loại từng loại tuyến: tuyến nhanh hoạt động trên các trục giao thông xuyên tâm và hướng tâm, đóng vai trò như những tuyến chủ lực tạm thời thay thế cho các tuyến metro, xe điện… chưa thể có ngay được; còn lại là các tuyến trong khu vực dân cư và các tuyến kết nối giữa các tuyến khu vực và tuyến nhanh.

TS Mai cũng đề nghị, trong khi chưa thể đầu tư xây dựng các tuyến metro (vì kinh phí cao), có thể triển khai xây dựng hệ thống giao thông BRT (xe điện bánh hơi chạy trên mặt đất). Đây cũng là một loại hình vận tải công cộng khối lượng lớn như metro nhưng chi phí đầu tư rẻ hơn vì nó sử dụng ngay mặt đường hiện hữu.

Ông Trần Quang Phượng, Giám đốc Sở GTCC, chia sẻ quan điểm này với TS Xuân Mai: “TP đã đeo đuổi loại hình vận tải này từ năm 2005 và cũng đã cử cán bộ đi nghiên cứu về BRT ở nước ngoài nhưng do chưa tìm được nguồn vốn đầu tư nên chưa triển khai được. Tuy nhiên, nếu trong năm nay, vẫn chưa tìm được nguồn vốn vay nước ngoài, sở sẽ đề xuất TP dùng ngân sách đầu tư vào đây”.

Ông Trần Quang Phượng đã cam kết với các đại biểu, sẽ ghi nhận đầy đủ các góp ý để xây dựng kế hoạch phát triển mạng lưới vận tải hành khách công cộng của TP, trước mắt trong năm 2008 và sớm trình UBND TPHCM phê duyệt.

 Một số hình ảnh buổi Hội thảo: